MADDİ DURAN VARLIK HESAPLARININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
MADDİ DURAN VARLIKLARLA İLGİLİ KREDİ FAİZİ VE KUR FARKLARININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
163 sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel tebliği ile yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisi ile sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, aktifleştirme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmış bulunmaktadır.
Dolayısıyla taşıt kredileri varsa veya konut kredisi kullanılmışsa bu kredilerin alındıkları yılın sonuna kadar oluşan ait faiz giderleri 780 nolu hesaba değil ilgili kıymetin maliyetine bir başka deyişle 254 veya 252 hesaba intikal ettirilmelidir.
Gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini veya sağladığı faydayı veyahut verimliliğini devamlı olarak artırmak amacıyla yapılan giderlerin maliyet bedeline ilave edilmesi zorunludur.
Uygulama: Rüzgar Ltd.Şti. bankadan kredi kullanarak 01.11.2017 tarihinde ÖTV ve KDV dahil 100.000 TL bedelli bir binek otomobili almıştır. Otomobil için kredi kullanılmıştır. Kredinin anaparasına ilaveten Kasım ayında 1.200 TL ve aralık ayında 900 TL faizi bulunmaktadır. Daha sonraki taksitler ise 900 TL olarak ödenecektir.
Öncelikle şunu belirtmek gerekirki, işletmeler binek araçlara ait KDV ve ÖTV’yi ister maliyete ister giderlere kaydetme konusunda serbesttirler. İşletme söz konusu KDV ve ÖTV’yi giderlere kaydetme yolunu seçmiştir.
—————————————————–01.11.2017———————————-
254 TAŞITLAR 60.000
770 GEN.YÖN.GİD. 40.000
320 SATICILAR 100.000
Binek oto alım kaydı
——————————————————————————————————
İşletme bankadan 100.000 TL kredi çekmiştir.
—————————————————-02.11.2017———————————
102 BANKALAR 100.000
300 BANKA KREDİLERİ 100.000
Banka kredisi kullanılması
——————————————————————————————————
İşletme Kasım ayı sonunda krediye istinaden 1.200 TL faiz ödemesi gerçekleştirmiştir.
———————————————————-30.11.2017—————————–
254 TAŞITLAR 1.200
102 BANKALAR 1.200
Kredi faiz ödemesi
——————————————————————————————————
İşletme Aralık ayı sonunda krediye istinaden 900 TL faiz ödemesi gerçekleştirmiştir.
———————————————————-30.12.2017—————————–
254 TAŞITLAR 900
102 BANKALAR 900
Kredi faiz ödemesi
——————————————————————————————————
Görüldüğü üzere maddi duran varlığın aktife alındığı dönem sonuna kadar ödenecek olan faizler kanun hükmüne uygun bir şekilde maliyete eklenmiştir. Ertesi yıl olan 2018 den itibaren ödenecek faizler ise ister gider ister maliyete intikal ettirilebilir.
———————————————————-30.01.2018—————————-
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 900
102 BANKALAR 900
Kredi faiz ödemesi
——————————————————————————————————
Uygulama: Rüzgar Ltd.Şti. 01.11.2017 tarihinde 100.000 Avro değerinde yurt dışından bir dokuma makinesi almıştır. Ödeme 1 yıl sonra yapılacaktır. (KDV İhmal edilmiştir)
Alım tarihindeki kur aşağıdaki gibidir:
1 Avro= 2 TL
100.000 x 2= 200.000 TL
————————————————-01.11.2017——————————-
253 TESİS MAKİNE VE CİH. 200.000
320 SATICILAR 200.000
————————————————————————————————
Birinci geçici vergi döneminde 1 Avro= 2,20 TL olmuştur. Dolaysısıyla 320 hesabın değerlemesi şöyle olacaktır;
Değerleme sonrası :100.000 x 2,20= 220.000 TL
Değerleme öncesi: 200.000 TL
Fark: 220.000 – 200.000 = 20.000 TL
Burada şirketin borcu değerlemeyle birlikte 200.000 TL’den 220.000 TL’ye çıkmıştır. Değerleme kaydı yukarıda bahsettiğimiz gibi aşağıdaki gibi olacaktır;
——————————————31.03.2017—————————————–
253 TESİS MAKİ.VE CİH. 20.000
320 SATICILAR 20.000
- dönem değerleme
——————————————————————————————————
İkinci geçici vergi döneminde 1 Avro= 1.80 TL olmuştur. Dolaysısıyla 320 hesabın değerlemesi şöyle olacaktır;
Değerleme sonrası :100.000 x 1.80= 180.000 TL
Değerleme öncesi: 220.000 TL
Fark: 180.000 – 220.000 = -40.000 TL (borcumuzda azalma)
Burada şirketin borcu değerlemeyle birlikte 220.000 TL’den 180.000 TL’ye düşmüştür. Değerleme kaydı yukarıda bahsettiğimiz gibi aşağıdaki gibi olacaktır;
——————————————30.06.2017—————————————–
320 SATICILAR 40.000
253 TESİS MAKİ.VE CİH. 40.000
- dönem değerleme
——————————————————————————————————
Üçüncü geçici vergi döneminde 1 Avro= 2,10 TL olmuştur. Dolaysısıyla 320 hesabın değerlemesi şöyle olacaktır;
Değerleme sonrası :100.000 x 2,10= 210.000 TL
Değerleme öncesi: 180.000 TL
Fark: 210.000 – 180.000 = 30.000 TL (borcumuzda artma)
Burada şirketin borcu değerlemeyle birlikte 180.000 TL’den 210.000 TL’ye yükselmiştir. Değerleme kaydı yukarıda bahsettiğimiz gibi aşağıdaki gibi olacaktır;
——————————————30.09.2017—————————————–
253 TESİS MAKİ.VE CİH. 30.000
320 SATICILAR 30.000
- dönem değerleme
——————————————————————————————————
Dördüncü geçici vergi döneminde 1 Avro= 2,30 TL olmuştur. Dolaysısıyla 320 hesabın değerlemesi şöyle olacaktır;
Değerleme sonrası :100.000 x 2,30= 230.000 TL
Değerleme öncesi: 210.000 TL
Fark: 230.000 – 210.000 = 20.000 TL (borcumuzda artma)
Burada şirketin borcu değerlemeyle birlikte 210.000 TL’den 230.000 TL’ye yükselmiştir. Değerleme kaydı yukarıda bahsettiğimiz gibi aşağıdaki gibi olacaktır;
——————————————31.12.2017—————————————–
253 TESİS MAKİ.VE CİH. 20.000
320 SATICILAR 20.000
- dönem değerleme
——————————————————————————————————
MADDİ DURAN VARLIKLARDA DÖNEMSONU KIST AMORTİSMAN UGULAMASI
Dönemsonlarında amortismanlar konusunda dikkat edilmesi gereken konu daha çok binek otolarda karşımıza çıkmaktadır. Dönem içi alınan binek otolar için KIST amortisman ayrılması gerektiği hususunu önemle hatırlatırız. Yine kredi ile alınan taşıt dahil maddi duran varlıkların satın alındıkları yılın sonuna kadar oluşan kredi faizleri de 163 seri nolu VUK genel tebliğince amortisman listesine dahil edilmelidir.
Uygulama: Rüzgar A.Ş. 28.02.2017 tarihinde 100.000 TL bedelli bir binek aracı almıştır.
Öncelikle şunu belirtmek gerekirki, işletmeler binek araçlara ait KDV ve ÖTV’yi ister maliyete ister giderlere kaydetme konusunda serbesttirler. İşletme söz konusu KDV ve ÖTV’yi aracın maliyetine kaydetme yolunu seçmiştir.
—————————————————–28.02.2017———————————-
254 TAŞITLAR 100.000
320 SATICILAR 100.000
Binek oto alım kaydı
——————————————————————————————————
Binek otomobillerde amortisman süresi 5 yıldır. Birbaşka deyişle her yıl maliyet bedelinin yüzde 20’si amortisman olarak kayıtlara intikal ettirilecektir.
Ancak yukarıda da bahsetmiş olduğumuz üzere binek otobillerin amortismanlarında sadece ilk yıl kıst hesaplama yapılır. Yani aracın aktife alındığı tarihe kadar olan kısım için amortisman ayrılır kalan kısım ise 5. yılın sonundaki amortismana ilave edilir.
Aracın yıllık amortisman tutarı şu şekide hesaplanır;
100.000 x 0,20= 20.000 TL yıllık amortisman tutarı
Kıst amortisman hesabı ise şu şekilde hesaplanır;
Aracın aktife alındığı ay 2. aydır. Dolayısıyla sadece 2 aylık amortisman ayırır kalan kısmı ise 5. yılın sonunda amortismana eklemek üzere 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler hesabında takip ederiz.
20.000 / 12 x 10 = 16.666 TL Kıst Amortisman
Kalan kısım olan; 20.000 – 16.666 = 3.334 TL 5. yılın sonunda ayrılacaktır.
Amortisman Tablosu
| Yıllar | Yıllık Amortisman Tutarı | Birikmiş
Amortisman |
Kalan Tutar |
| 2017 2018 2019 2020 2021 |
16.666 20.000 20.000 20.000 20.000 + 3.334 |
16.666 36.666 56.666 76.666 100.000 |
83.334 63.334 43.334 23.334 |
———————————————-31.12.2017—————————————
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 16.666
280 GEL.YIL.AİT GİDERLER 3.334
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 20.000
Binek araç birinci yıl amortisman kaydı
—————————————————————————————————-
———————————————-31.12.2017—————————————
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 23.334
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 20.000
180 GEL.AYL.AİT GİDERLER 3.334
Binek araç beşinci yıl amortisman kaydı
—————————————————————————————————-
Görüldüğü üzere kıst dönemde 2017 yılında giderleştirilmeyen 3.334 TL amortisman süresinin bittiği yıl olan giderleştirilmiştir.
BANKA KREDİLERİ HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
DÖVİZLİ ALINAN KREDİLERİN DÖNEMSONU ANAPARA VE FAİZ DEĞERLEMELERİ
Uygulama: (A) A.Ş. yurt dışından 12.08.2017 tarihinde 400.000 Avro kredi almış olup bu krediye ilişkin faiz ise 33.213 Avro’dur. Kredi faizi tek kalem olarak tamamı 28.09.2018 tarihinde ödenecektir.
Öncelikle faiz hesaplamalarında gün bazlı işlem yapılması gerektiğinden kredinin kaç güne isabet ettiği bulunacaktır. Bunun için;
28.09. 2018 – 12.08. 2018 = 413 gün.
33.213 / 413 = 80,41 Avro günlük faiz gideri
Şimdi ise 31.12.2017’ye kadar olan kıst dönem faiz giderinin hesaplanması için 12.08.2017’den 31.12.2017’e gün sayısı hesaplanmalı
31.12.2017 – 12.08.2017 = 141 gün
80,42 x 141 =11.339 Avro Kıst Dönem Faiz Gideri
Muhasebe kayıtlarında Avro’lu kayıtlara yer verilmemesi gerektiği halde takibin kolaylığı açısından bu kayıtlara da yer verilmiştir.
—————————————-31.12.2017———————————————–
FİNANSMAN GİDERLERİ 11.339 AVRO780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 19.606 TL300.02 BANKA KREDİLERİ 11.338 AVRO 300.02 BANKA KREDİLERİ 19.606 TL—————————————————————————————————— 80,42 x 91 = 7.318,22 Avro —————————————————————————————————— Söz konusu bakiyelerin takibinin kolaylığı açısından T tablosunda da bunları gösterilecek olursa; AVRO TL 11.339 19.606
7.318 14.751
1 TL = 2,0156 Avro 1.Dönem Kıst Faiz Gideri
300.02 BANKA KREDİLERİ 14.751 TL
300.02 BANKA KREDİLERİ 7.318,22 AVRO
780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 14.751 TL
780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 7.318,22 AVRO
—————————————-31.03.2018———————————————-
7.317,31 x 2,0156 =14.751 TL
31.03.2018 – 31.12.2017 = 91 Gün
2018 yılının ilk geçici vergi döneminde 1 TL = 2,0156 Avro olmuştur. Aynı şekilde 31.03.2018’e kadar olan dönem için kıst faizin hesaplanması dolayısıyla gün hesabı yapılmalı.
- 1 TL = 1,7102 Avro Kıst Dönem Faiz Gideri
18.657,44 34.357
Şimdi ise 31.03 tarihli değerleme işlemini yapmamız gerekecektir. Buna göre, T tablosunda 18.657,44 Avro’nun karşılığı 34.357 TL olarak görülmektedir. Oysa;
18.657,44 x 2.0156 =37.605,93 TL olması gerekir. Bu yüzden aşağıdaki değerleme kaydını yapmamız gerekir.
———————————-31.03.2018——————————————-
FİNANSMAN GİDERLERİ 3.248,93300.02 BANKA KREDİLERİ 3.248,931 TL = 2,0156 Avro 1.Dönem Değerlemesi 30.06.2018 – 31.03.2018 = 91 Gün7.318,22 x 1,9271 =14.103 TL —————————————-30.06.2018——————————–780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 7.318,22 AVRO
300.02 BANKA KREDİLERİ 14.103 TL1 TL = 1,9271 Avro 2.Dönem Kıst Faiz Gideri AVRO TL 11.339 19.606 7.318 3.248 51.708 – 50.060 = 1.648 TL. Böylece kredi faiz borcumuz bir önceki döneme göre 1.648 TL azalmıştır.———————————30.06.2018—————————-
25.976,66 x 1,9271 = 50.060 TL. Bu tutar bizim yeni bakiyemizdir.
Yukarıda da görüleceği üzere 25.976,66 Avro’nun karşılığı 51.708 TL dir. Ama bu değerleme öncesi değerdir. Değerlemeyi yapmamız için 25.976 Avro’yu 30.06.2018 tarihli kur ile çarpıp aradaki farkı gelir veya gider hesaplarına atmamız gerekir. Şöyle ki;
25.976,66 51.708
14.103
7.318 14.751
————————————————————————————-
300.02 BANKA KREDİLERİ 7.318,22 AVRO
780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 14.103 TL
80,42 x 91 = 7.318,22 Avro
2018 yılının ikinci geçici vergi döneminde 1 TL = 1,9271 Avro olmuştur. Aynı şekilde 30.06.2018’e kadar olan dönem için kıst faizin hesaplanması dolayısıyla gün hesabı yapılmalı.
——————————————————————————————-
BANKA KREDİLERİ 1.648
KAMBİYO KARLARI 1.648————————————————————————— 80,42 x 90 = 7.238 Avro
780.02FİNANSMAN GİDERLERİ 13.653 TL300.02 BANKA KREDİLERİ 7.238 AVRO ————————————————————————————- 7.318 14.751 7.238 14.103
——————————————30.09.2018————————–
33.213 x 1,8864 =62.653 TL. Değerleme sonucu yeni bakiyemiz 62.653 TL olmuş ve böylece borcumuzda (63.713 – 62.653 =) 1.060 TL lik bir azalma olmuştur. Değerleme kaydı aşağıdaki gibi olacaktır;
Yukarıdaki bakiyeye göre 3. dönem değerleme öncesi 33.213 Avro’nun TL tutarı kayıtlarımızda 63.713 TL olarak yer almaktadır. 30.09.2011 tarihli değerleme günü aşağıdaki işlemi yaparız;
33.213 Net Değer 63.713
13.653
7.318 3.248
11.339 1.648 19.606
AVRO TL
1 TL = 1,8864 Avro 3.Dönem Kıst Faiz Gideri
300.02 BANKA KREDİLERİ 13.653 TL
780.02 FİNANSMAN GİDERLERİ 7.238 AVRO
—————————————-30.09.2018——————————–
7.317,31 x 2,0156 =13.653 TL
30.09.2018 – 30.06.2018 = 90 Gün
2018 yılının üçüncü geçici vergi döneminde 1 TL = 1,8864 Avro olmuştur. Aynı şekilde 30.09.2018’e kadar olan dönem için kıst faizin hesaplanması dolayısıyla gün hesabı yapılmalı.
1 TL = 1,9271 Avro 2.Dönem Değerlemesi
BANKA KREDİLERİ 1.060646 KAMBİYO KARLARI 1.060——————————————————————————— AVRO TL 11.339 1.648 19.606 7.318 3.248 13.653 33.213 Net Değer 62.653Son dönem kaydını da girdikten sonra faizin tamamının ödenmesi aşamasına gelinmiştir. 33.213 x 1.8864 = 62.653 TL toplam ödeme yapılacaktır.—————————————-30.09.2018————————- ——————————————————————————-
Faiz ilişkin borcun tamamının ödenmesi
102 BANKALAR 62.653
300.02 BANKA KREDİLERİ 62.653
7.238 14.103
7.318 1.060 14.751
1 TL = 1,8864 Avro 3.Dönem Değerlemesi
ALINAN AVANSLAR HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
Şirketlerin dönemsonlarındaki yumuşak karınlarından biri de 340 Alınan Avanslar hesabının yıl sonu bakiyeleridir. Zira avans ile çalışan işletmelerin bir kısmı aldıkları paraların tamamını 340 nolu hesapta tutmaktadırlar. Yıl sonunda şirket muhasebe yetkililerinin yapması gerekenlerin başında 340 nolu hesabın muavin dökümünün alınarak faturası kesilmemiş hizmetin olup olmadığının tespit edilmesidir.
Özellikle hizmet sektöründe 340 Alınan Avanslar hesabının yıl sonundaki bakiyesinin mutlaka envanter tespitinin yapılması gerekmektedir.
Bununla beraber 340 nolu hesabın yıl sonu bakiyesinin yüksek olmasıda faturası düzenlenmemiş mal veya hizmet tesliminin olduğunun bir göstergesi olabilir.
Tüm bu anlatılanlar ışığında ;
1) Şirket muhasebe yetkililerinin yıl sonlarında 340 nolu hesabın muavin dökümü alınarak 340 nolu hesabın envanter dökümünün yapılması,
2) 340 nolu hesapta faturası düzenlenmemiş mal veya hizmet teslimleri varsa yıl geçmeden faturanın düzenlenmesi,
3) 340 hesabın muavin dökümü kontrol edilirken bir önceki yıldan alacak bakiyesi veren 120 hesaplardan gelenler varsa bunların tespit edilip tekrar 120 hesaba virmanlanmasının yapılması gerekmektedir.
Koray ATEŞ
E.Öğretim Görevlisi
KGK Bağımsız Denetçisi
Yazar