STOKLAR HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
İLK MADDE VE MALZEMENİN DÖNEM SONU ÜRETİME GÖNDERİLMESİ
Uygulama: Rüzgar Ltd.Şti’nin 31.12. tarihli stok mizanı aşağıdaki gibidir.
Hesabın adı Borç Alacak Borç Alac.Bak.
150 İlk Mad.Malz. 500.000 0,00 500.000 0,00
151 Yarı Mam. 0,00 0,00 0,00 0,00
152 Mamuller 0,00 0,00 0,00 0,00
153 Tic.Mal. 400.000 0,00 400.000 0,00
Görüldüğü üzere şirketin ilk madde ve malzeme toplamı 500.000 TL, Ticari mallar toplamı ise 400.000 TL’dir.
Şirket 31.12. tarihinde stok sayımı yapmış ve 150 İlk Madde ve Malzeme stoklarında 20.000 TL’lik mal olduğunu tespit etmiştir.
Dolayısıyla üretime verilmesi gereken rakam;
500.000 – 20.000 = 480.000 TL’dir.
————————————————-31.12.——————————————
710 DİR.İLK.MAD. VE MAL.GİD. 480.000
İLK MAD.VE MALZ. GİD. 480.000—————————————————————————————————————————————————-31.12.——————————————151 YARI MAMULLER ÜRETİM 480.000711 DİR.İLK.MAD. VE MAL.YANS. GİD. 480.000İlk madde ve malzemenin yarı mamullere devri 711 DİR.İLK.MAD. VE MAL.YANS. GİD. 480.000710 DİR.İLK.MAD. VE MAL. GİD. 480.000Gider ve yansıtma hesabının kapatılması ————————————————————————————————-Hesabın virmanlanmasıyla birlikte şirketin mizanı aşağıdaki gibi olacaktır.Hesabın adı Borç Alacak Borç Alac.Bak.150 İlk Mad.Malz. 500.000 480.000 20.000 0,00151 Yarı Mam. 480.000 480.000 0,00 0,00152 Mamuller 480.000 0,00 0,00 0,00153 Tic.Mal. 400.000 0,00 400.000 0,00 ————————————————————————————————Hesabın virmanlanmasıyla birlikte şirketin mizanı aşağıdaki gibi olacaktır.Hesabın adı Borç Alacak Borç Alac.Bak.150 İlk Mad.Malz. 500.000 480.000 20.000 0,00151 Yarı Mam. 480.000 480.000 0,00 0,00152 Mamuller 480.000 480.000 0,00 0,00153 Tic.Mal. 400.000 0,00 400.000 0,00SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİNİN TESPİTİ150 nolu hesabın sayımını yapıp üretime gönderen işletme sıra 153 Ticari Mallar hesabının sayımını yapmıştır. Sayım sonucunda stokda 10.000 TL’lik mal kaldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla, işletme satılan ticari mal maliyetini aşağıdaki gibi tespit edecektir;400.000 – 10.000 = 390.000 TL———————————————31.12.———————————————–621 SATILAN TİC.MAL.MAL. 390.000153 TİCARİ MALLAR 390.000 Fire kaydı ———————————————–31.12.——————————————–689 DİĞ.OL.DIŞ.GİD.ZAR. 35.000621 SAT.TİC.MAL.MAL 15.000153 TİCARİ MALLAR 50.000————————————————————————————————————————————————–31.12.——————————————–901 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 35.000900 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 35.000—————————————————————————————————DEĞERİ DÜŞEN STOKLARIN DÖNEMSONU UYGULAMASIDeğerleme günündeki satış fiyatları maliyet bedelinin %10 altında kaldığından bu stoklar emsal bedelle değerlenebilir.Maliyet Bedeli : 10 x 500 = 5.000 Maliyet Bedelinde Oluşan Azalma = 800- Değeri düşen malın diğer stoklara alınması ———————————————— 31/12————————————- 153 TİCARİ MALLAR 5.000- Değer Düşüklüğünün karşılık ayrılmak suretiyle giderleştirilmesi654 KARŞILIK GİDERLERİ 800——————————————————- / ——————————————–
MİADI DOLAN İLAÇLARIN DEĞERLEMESİ VE DÖNEMSONU MUHASEBE UYGULAMASIUygulama: Rüzgar eczanesinin miadı geçmiş ilaçlarının toplamının 31.12.’de 5.000.-TL olduğunu varsayalım. Rüzgar eczanesinin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde oluşacaktır. Bu ilaçlar için yüklenilen kdv ilave KDV olarak beyannamede beyan edilmelidir.————————————————31.12.———————————————–157 DİĞER STOKLAR 5.000 153 TİCARİ MALLAR 5.000——————————————————————————————————
153.01 İlaçlar
157.01 Miadı Geçmiş Mallar
En çok eczanelerin karşılaştığı bu problemi uygulamalı bir örnekle açıklamak yerinde olacaktır.
Stok değer düşüklüğü için ayrılan karşılık vergi yasalarımızca kabul edilen bir giderdir. Ancak, bunun kabul görmesi için stokların gerçekten değer düşüklüğüne yönelik bir tespit tutanağının olması gerekir.
158 STOK DEĞ.DÜŞ. KARŞILIĞI 800
———————————————— 31/12/——————————————-
——————————————————- / ————————————-
157 DİĞER STOKLAR 5.000
Ortalama Satış Fiyatı = 10 x 420 = 4.200
Emsal bedel olarak Aralık ayı ortalama satış fiyatı esas alınacaktır.
Uygulama: Birim maliyet bedeli 500 TL olan 55 ekran tüplü televizyonlardan işletmenin stoklarında 10 adet vardır. Ancak bu televizyonların değerleme günü itibariyle piyasa fiyatı 400 TL’dir. İşletme bu TV’lerden aralık ayında birim fiyatı 420 TL’den 4 adet satmıştır.
Aşırı firenin KKEG olarak takip edilmesi
Fire kaydı
50.000 – 15.000 = 35.000 TL Aşırı Fire Tutarı
500.000 x 0,03=15.000 TL Yasal Fire Tutarı
500.000 x 0,10= 50.000 TL Toplam Fire Tutarı
Uygulama: Rüzgar Ltd.Şti’nin dönemsonu stoklarında 500.000 TL’lik stok bulunmaktadır. Ayrıca, şirketin yılsonunda stoklarının yüzde 10’unun fireye uğradığı tespit edilmiştir. İşletmenin faaliyet gösterdiği alanda yasal fire oranı yüzde 3’tür.
AŞIRI ÜRETİM FİRESİNDE DÖNEMSONU UYGULAMASI
Normal fire nispetlerinin üzerinde olup 689 – Diğer olağandışı gider ve zararlar hesabına aktarılan aşırı üretim firesi kanunen kabul edilmeyen gider mahiyetinde olup gelir veya kurumlar beyannamesi üzerinde kara ilave edilir.
153 TİCARİ MALLAR 15.000
621 SAT.TİC.MAL.MAL 15.000
———————————————–31.12.——————————————–
500.000 x 0,03=15.000 TL Fire Tutarı
Uygulama: Rüzgar Ltd.Şti’nin dönemsonu stoklarında 500.000 TL’lik stok bulunmaktadır. Ayrıca, şirketin faaliyet gösterdiği alanda yasal fire oranı yüzde 3’tür.
Fire vergi kanunlarında özel olarak tanımlanmış bir konu değildir. VUK’nun 3. maddesi hükmü, envanter çıkarma, değerleme ve bilanço konularına ilişkin hükümleri birlikte değerlendirildiğinde “olağan fire” olgusunun kabul edildiği anlaşılmaktadır.
STOKLARDA DÖNEMSONU FİRE UYGULAMASI
153 Tic.Mal. 400.000 390.000 10.000 0,00
152 Mamuller 480.000 480.000 0,00 0,00
151 Yarı Mam. 480.000 480.000 0,00 0,00
150 İlk Mad.Malz. 500.000 480.000 20.000 0,00
Hesabın adı Borç Alacak Borç Alac.Bak.
Satılan ticari mal kaydıyla birlikte şirketin stok mizanı aşağıdaki gibi olmuştur;
—————————————————————————————————-
152 MAMULLER 480.000
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ 480.000
——————————————–31.12.——————————————–
Tüm bunlar yapıldıktan sonra şirket aşağıdaki kaydı yapmalıdır;
151 YARI MAMULLER 480.000
152 MAMULLER 480.000
——————————————-31.12.———————————————
Şirket yarı mamullerde bulunan 480.000 TL’lik malı mamuller hesabına gönderecektir.
153 Tic.Mal. 400.000 0,00 400.000 0,00
152 Mamuller 0,00 0,00 0,00 0,00
151 Yarı Mam. 480.000 0,00 480.000 0,00
150 İlk Mad.Malz. 500.000 480.000 20.000 0,00
Hesabın adı Borç Alacak Borç Alac.Bak.
Bu kayıtların yapılmasının ardından şirketin stok mizanı aşağıdaki gibi olmuştur.
—————————————————————————————————
—————————————————-31.12.————————————–
—————————————————————————————————
İlk madde ve malzemenin üretime verilmesi
DİĞER STOKLAR HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
DÖNEMSONU DİĞER STOKLARDAN GİDERLERE PAY VERİLMESİ
Günümüzde işletmelerin neredeyse tamamı yıl içerisinde kırtasiye ve benzeri harcamalar yapmaktadırlar. İşletmelerin bir kısmı yapılan bu tarzdaki harcamaları yapıldığı anda giderleştirmektedirler. Oysa Maliye İdaresi bu tarzdaki harcamaların geçici bir stok hesabına alınıp yıl sonunda stok sayımı yapılarak giderlere pay verilmesini önermektedir.
Yine tekstil sektöründe faaliyet gösterip daha çok hazır giyim ticareti yapan firmalardan bazıları satın almış olduğu kumaşları fason imalata gönderip tekrar baskılı bir şekilde geri almaktadırlar. Bu tarzda çalışan firmalar da satın aldıkları kumaşları geçici bir stok hesabında takip edip yıl sonunda stok sayımı yaptıktan sonra satılan ticari mallar maliyetine pay vermelidir.
Uygulama: Rüzgar A.Ş. yıl içinde 25.000 TL’lik kırtasiye harcaması yapmıştır. Daha sonra yıl sonu yapmış olduğu stok sayımında 5.000 TL’lik kırtasiye malzemesinin kaldığı, 20.000 TL’lik kırtasiye malzemesinin yıl içinde kullanıldığı tespit edilmiştir.
——————————————————–/—————————————–
157 DİĞER STOKLAR 25.000
191 İNDİRİLECEK KDV 4.500
320 SATICILAR 29.500
Kırtasiye malzemesi alım kaydı
————————————————————————————————-
—————————————————-31.12.————————————–
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 20.000
157 DİĞER STOKLAR 20.000
Kullanılan kırtasiye malzemelerinin giderkeştirilmesi
————————————————————————————————-
Uygulama: (XYZ) Ltd.Şti bayan çamaşırı ticareti yapan bir işletmedir. İmalat yapmayıp faaliyetinin tamamı ticari mal alım satımına dayanmaktadır. Ancak, bazen yıl içinde kumaş alıp bu kumaşları fason üretime gönderip baskılı bir şekilde tekrar geri almaktadır.
Yıl içinde muhtelif tarihlerde toplam 70.000 TL’lik kumaş almış ve yıl sonunda yapmış olduğu stok sayımında 20.000 TL’lik kumaş olduğu tespit edilmiştir. Bir başka deyişle yıl içinde 50.000 TL’lik fason kumaş satmıştır.
——————————————————–/—————————————–
157 DİĞER STOKLAR 70.000
191 İNDİRİLECEK KDV 5.600
320 SATICILAR 75.600
Kumaş alım kaydı
————————————————————————————————-
—————————————————-31.12.————————————–
623 DİĞER SAT.MAL. 50.000
157 DİĞER STOKLAR 50.000
Satılan kumaşların maliyet kaydı
————————————————————————————————-
Görüldüğü üzere şirketin asıl ticaret konusu kumaş alım satımı olmadığından dolayı satın alınan kumaşlar 153 Ticari Mallar hesabında değil 157 Diğer Stoklar hesabında takip edilmiştir.
YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
Yıllara sari inşaat ve onarım maliyetleri hesabının diğer hesaplardan farklı bir uygulaması vardır. O da inşaat devam ettiği müddetçe dönemsonlarında yansıtma hesabı vasıtasıyla inşaat için yapılan giderlerin geçici olarak 170 nolu hesaba devredilmesidir.
Uygulama: Rüzgar İnş.Ltd.Şti, 2017 yılında yıllara sari bir inşaat işine başlamıştır. Dönem içerisinde aşağıdaki giderleri gerçekleştirmiştir.
2017 döneminde toplam 1.000.000 TL nervürlü demir alımı gerçekleştirmiştir.
—————————————–/—————————————————-
740 HİZMET ÜRETİM GİDERİ 1.000.000
191 İNDİRİLECEK KDV 180.000
320 SATICILAR 1.180.000
————————————————————————————————
Taşeronlara toplam 3.000.000 TL bedelli iş yaptırmıştır. Söz konusu bedel ocak-aralık döneminde gerçekleşmiştir.
—————————————–/—————————————————-
740 HİZMET ÜRETİM GİDERİ 3.000.000
191 İNDİRİLECEK KDV 540.000
320 SATICILAR 3.540.000
————————————————————————————————
Çimento ve benzeri giderler için ocak-aralık dönemindeyüklendiği maliyet 5.000.000 TL’dir.
—————————————–/—————————————————-
740 HİZMET ÜRETİM GİDERİ 5.000.000
191 İNDİRİLECEK KDV 900.000
320 SATICILAR 5.900.000
————————————————————————————————
Şirket söz konusu inşaat için 300.000 TL Pazarlama ve Satış, 500.000 TL Genel Yönetim Giderlerine katlanmıştır.
———————————————/——————————————-
760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD. 300.000
191 İNDİRİLECEK KDV 54.000
320 SATICILAR 354.000
——————————————————————————————
———————————————/——————————————-
770 GENEL YÖN.GİD. 500.000
191 İNDİRİLECEK KDV 90.000
320 SATICILAR 390.000
——————————————————————————————
Aralık 2017’de şirketin inşaatı devam etmekte olup söz konusu inşaat için katlanılan toplam maliyet 9.800.000 TL olmuştur. İşte bu noktada şirket bu tutarı gider hesaplarından çıkıp 170 nolu hesaba yansıtma hesabı aracılığıyla devretmelidir.
—————————————————31.12.——————————————
170 YIL.YAY.İNŞ.ONA.MAL. 9.800.000
741 HİZ.ÜRE.GİD.YANS. 9.000.000
761 PAZ.SAT.DAĞ.YANS. 300.000
771 GEN.YÖN.GİD.YANS. 500.000
İnşaat maliyetinin 170 hesaba devri
——————————————————————————————————
—————————————————31.12.——————————————
741 HİZ.ÜRE.GİD.YANS. 9.000.000
761 PAZ.SAT.DAĞ.YANS. 300.000
771 GEN.YÖN.GİD.YANS. 500.000
740 HİZ.ÜRE.GİD.. 1.000.000
740 HİZ.ÜRE.GİD.. 3.000.000
740 HİZ.ÜRE.GİD.. 5.000.000
760 PAZ.SAT.DAĞ.. 300.000
770 GEN.YÖN.GİD.. 500.000
Gider ve yansıtma hesaplarının kapatılması
——————————————————————————————————
İşletme dönemsonunda bu kaydı yaptıktan sonra ertesi yılın açılış bilançosunu takiben 170 nolu hesapta izlediği tutarı tekrar 740’lı hesaplara virmanlamalıdır.
———————————————————-01.01———————————-
740 HİZMET ÜRE.GİD. 9.000.000
760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD. 300.000
770 GEN.YÖN.GİD. 500.000
170 YIL.YAY.İNŞ.ONA.MAL. 9.800.000
—————————————————————————————————
YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE 295 NOLU HESABIN KULLANILMASI VE MUHASEBE UYGULAMASI
Dönem sonunda, yapılacak işlemler; yıllara yaygın inşaat ve onarma işinin gelecek yıla yaygın olup olmama durumuna göre değişmektedir.
a-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Devam Ediyor Olması
Bu durumda, “295 Peşin Ödenen Vergiler Ve Fonlar” hesabında yer alan ve gelecek yılda da devam edecek olan işlerle ilgili % 3 gelir (stopaj) vergileri ve fonlar, 295 No.lu hesapta izlenmeye devam edecektir. Yani başka bir hesaba aktarma yapılması sözkonusu değildir.
Ancak, ertesi yıl bitmesi sözkonusu olan inşaatlara ait kesilen vergi ve fon paylarının tutarı kadar 295 no.lu hesaptan 193 no.lu hesaba virman kaydı yapılmalıdır.
b-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin O Yıl İçinde Bitmiş Olması
Bu durumda, “295 Peşin Ödenen Vergiler Ve Fonlar” hesabında yer alan ve o yıl içinde bitmiş olan işle ilgili olarak kesilen % 3 gelir (stopaj) vergisi ve fonlar, “193 Peşin Ödenen Vergiler Ve Fonlar” hesabının borcuna aktarılacak, bu hesap da 371. No.lu “Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri” hesabının borcuna aktarılarak kapatılacaktır.
Uygulama: Barış İnş. Ltd. Şti. yapımını üstlenmiş olduğu yıllara yaygın (A) inşaat işi nedeniyle 20.000 TL istihkak ve 3.600 TL KDV almıştır. Alınan istihkak, …………. Bankası’ndaki şirket hesabına yatırılmıştır.
————————————————-/—————————————————-
102 BANKALAR 22.850
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 150
740.01 (A) İnşaatı 150
740.01.05 Vergi, Resim ve Harçlar 150
740.01.05.01 Damga Vergisi
295 PEŞ. ÖDENEN VERGİLER VE FON. 600
295.01 Peş. Öd. %3 Stp. 600
295.01.01 (A) İnş. %3 Stopajı 600
350 (A) İNŞ HAKEDİŞ BEDELLERİ 20.000
391 HESAPLANAN KDV 3.600
(A) inşaatı nedeniyle alınan istihkaktan kesilen %3 gelir (stopaj) vergisi ve diğer kesintiler ile tahsil edilen KDV
——————————————————————————————————
Yukarıda da belirtildiği gibi, yıl içinde yapılan %3 gelir (stopaj) vergisine ilişkin kesintiler 295 no.lu hesaba kaydedilmektedir. Biten işlere ilişkin stopaj ise önce “193 peşin ödenen vergiler ve fonlar” hesabına aktarılacaktır. Bu hesapta yer alan vergi “371 dönem kârının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükler” hesabına aktarılacak buradan da “370 dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları” hesabı ile ilgilendirilmek suretiyle kapatılacaktır.
Uygulama: ABC Limited Şirketinin 2012 yılında üstlenmiş olduğu (A), (B) ve (C) inşaatlarından, (A) ve (C) inşaatları 2013 yılında bitmemiş olup 2014 yılında da devam edecek inşaat işleridir. Ancak (B) İnşaatı işi, 2013 yılı içerisinde geçici kabulü yapılması nedeniyle bitmiştir.
Söz konusu işlerden 2012 ve 2013 yıllarında kesilen gelir (stopaj) vergileri aşağıdaki gibidir.
| İnşaat İşi | Gelir (Stopaj) Vergisi (TL) |
| – (A) İnşaatı İşi | 6.000 |
| – (B) İnşaatı İşi | 5.000 |
| – (C) İnşaatı İşi | 9.000 |
| Toplam | 20.000 |
Bu durumda, (B) inşaat işiyle ilgili olarak dönem sonunda yapılacak kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır.
– 295 No.lu Hesabın 193 ve 371 No.lu Hesaplara Aktarılması
—————————————–31.12.2013———————————————
193 PEŞ. ÖD. VER. VE FONLAR 5.000
193.02 Peş. Öd. %3 Stopajlar 5.000
193.02.01 (B) İnş. Stopajı 5.000
295 PEŞ. ÖD. VER. VE FON. 5.000
295.01 Peş. Ödenen %3 Stopaj 5.000
295.01.02 (B) İnş. %3 Stp. 5.000
Biten (B) inşaat işinin %3 stopajın ilgili hesaba aktarılması
——————————————————————————————————
———————————————31.12.2013—————————————–
371 DÖN KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜML. 5.000
371.02 Peşin Ödenen Stopajlar 5.000
371.02.01 (B) İnş. %3 Stopajı 5.000
193 PEŞ ÖD. VERG. VE FONL. 5.000
193.02 Peşin Öd. %3 Stopajlar 5.000
193.02.01 (B) İnş. %3 Stp. 5.000
Peşin ödenen verginin ilgili hesaba aktarılması
——————————————————————————————————
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
Uygulama: XYZ Ltd.Şti. Kasım 2017 tarihinde üretim yaptığı fabrikasını sigortalatmıştır. 12 Aylık Sigorta bedeli karşılığı 12.000 TL peşin vermiştir.
Burada şirket her ay 1.000 TL Sigorta giderinekatlanacaktır. Her ne kadar paranın tamamı peşin verilse de muhasebede dönemsellik ilkesi gereği harcamalar ait oldukları dönemde giderleştirilecektir.
——————————————–Kasım 2017—————————————-
770 GEN.YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
280 GEL.YIL.AİT GİD. 10.000
102 BANKALAR 12.000
—————————————————————————————————-
Kayıt yapıldıktan sonra hesabın mizan görüntüsü aşağıdaki gibidir.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000 0,00 1.000
180.01.001 Poliçe Gid. 1.000 0,00 1.000
Dönemsonunda 180 nolu hesap kontrol edilerek 2017’ye ait bir giderin bulunup bulunmadığı kontrol edilir. 180 nolu hesapta dönemsonunda 2017’ye ait herhangi bir bakiye varsa bu bakiye ilgili gider hesabına virmanlanır.
Burada ise 2017 dönemsonunda 180 nolu hesabın bakiyesi 1.000 TL olup bu tutar Aralık 2017’ye ait sigorta poliçesi ile ilgilidir. Böylece dönemsonunda 180 nolu hesapta yer alan 1.000 TL ilgili gider hesabına virmanlanacaktır.
————————————————-Aralık 2017————————————-
770 GEN.YÖN.GİD. 1.000
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 1.000
—————————————————————————————————-
Görüldüğü üzere dönemsonunda 180 nolu hesapta kalan bakiye ilgili gider hesabına virmanlanmıştır. Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000 1.000 0,00
180.01.001 Poliçe Gid. 1.000 1.000 0,00
Uygulama: XYZ Ltd.Şti. Haziran 2017 tarihinde üretim yaptığı fabrikasını sigortalatmıştır. 12 Aylık Sigorta bedeli karşılığı 12.000 TL peşin vermiştir.
Burada şirket söz konusu poliçeyi haziran ayında yapmıştır. Şirketin her ay aşağıdaki kayıtlarıyaptığı varsayımıyla işlemlerimizi gerçekleştirelim.
——————————————–Haziran 2017———————————-
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GELECEK AYL.AİT.GİD. 6.000
280 GELECEK YIL AİT GİD. 5.000
102 BANKALAR 12.000
—————————————————————————————————
Kayıt yapıldıktan sonra hesabın mizan görüntüsü aşağıdaki gibidir.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 0,00 6.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 0,00 1.000
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 0,00 1.000
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 0,00 1.000
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 0,00 1.000
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 0,00 1.000
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
Şirketin her ay 180 nolu hesabı ilgili hesaba virmanladığını varsayalım
—————————————————-Temmuz 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 1.000 5.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 0,00 1.000
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 0,00 1.000
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 0,00 1.000
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 0,00 1.000
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
—————————————————-Ağustos 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 2.000 4.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 1.000 0,00
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 0,00 1.000
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 0,00 1.000
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 0,00 1.000
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
———————————————————-Eylül 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 3.000 3.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 1.000 0,00
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 1.000 0,00
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 0,00 1.000
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 0,00 1.000
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
—————————————————-Ekim 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 4.000 2.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 1.000 0,00
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 1.000 0,00
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 1.000 0,00
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 0,00 1.000
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
—————————————————-Kasım 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 5.000 1.000
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 1.000 0,00
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 1.000 0,00
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 1.000 0,00
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 1.000 0,00
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 0,00 1.000
Görüldüğü gibi işletme Aralık ayına geldiğinde 180 nolu hesapta sadece 1.000 TL’lik bir bakiye kalmıştır. Aralık ayında da işletme yukarıdaki kaydı yaparak 180 nolu hesabın bakiyesini sıfırlayacaktır.
—————————————————-Aralık 2017——————————
770 GENEL YÖN.GİD. 1.000
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 1.000
——————————————————————————————————
Bu kayıtla birlikte mizan görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.
Borç Alacak Bakiye
180 GEL.AYL.AİT.GİD. 6.000 6.000 0,00
180.01.001 Poliçe Gid.-Temmuz 1.000 1.000 0,00
180.01.002 Poliçe Gid.-Ağus 1.000 1.000 0,00
180.01.003 Poliçe Gid.-Eyl. 1.000 1.000 0,00
180.01.004 Poliçe Gid.-Eki 1.000 1.000 0,00
180.01.005 Poliçe Gid.-Kasım 1.000 1.000 0,00
180.01.006 Poliçe Gid.-Aralık 1.000 1.000 0,00
Ancak, şirketlerin pek azı yukarıdaki gibi aylık kayıt yapmaktadırlar. Burada uygulanan kayıt yöntemi daha çok sadece yıl sonlarında tek seferde 180 nolu hesap ilgili hesaba virmanlanmaktadır.
GELİR TAHAKKUKLARI HESABININ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ
Vergilendirmede dönemsellik ilkesi dönemsonlarında gelir tahakkukları hesabının kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Örneğin bankadaki vadeli mevsuatın kıst faiz hesabı 31.12. tarihinde hesaplanmalı ve kayıtlara intikal ettirilmelidir. Bu durum vergilendirmede dönemsellik ilkesine en tipik örnektir. Aşağıda konu ile ilgili uygulamalı örneklere yer verilmiştir.
Uygulama: XYZ A.Ş’nin vadeli mevduat hesabının mizan detayı aşağıdaki gibidir.
| Hesap kodu | Hesap adı | TRL Borç | TRL Alacak | TRL Borç bakiye |
| 102 | BANKALAR | 2.686.899,23 | 2.431.278,39 | 255.620,84 |
| 102.01 | XXX Bankası-TL | 671.097,12 | 660.463,11 | 10.634,01 |
| 102.03 | XXX Bankası | 1.142.482,53 | 1.133.148,68 | 9.333,85 |
| 102.04 | XXX Bankası | 94.499,43 | 65.162,14 | 29.337,29 |
| 102.05 | YYY Bankası | 6,30 | 0,00 | 6,30 |
| 102.11 | YYY Bankası Vadeli | 375.663,46 | 292.257,71 | 83.405,75 |
| 102.12 | ZZZ Bankası Vadeli | 51.040,40 | 1.450,76 | 49.589,64 |
| 102.13 | KKK Bankası | 73.566,00 | 252,00 | 73.314,00 |
Görüldüğü gibi XYZ A.Ş.’nin bankadaki vadeli mevduatlarının toplamı 132.995,39 TL’dir. Şirketin mevcut vergi usul kanunu ve tekdüzen uygulaması çerçevesinde vadeli mevduatlar için oluşturduğu faiz tahakkuk tablosu aşağıdaki gibidir.
| Anapara | Başlangıç vade | 31.12.2012’ye kalan gün | Bitiş Vade | Toplam Gün | Vade sonu tutar | Faiz Oranı (%) | VUK Faizi |
| 83.405,75 | 05.07.2012 | 179 | 04.03.2013 | 242 | 90.629,80 | 9 | 3.572,54 |
| 49.589,64 | 19.10.2012 | 73 | 08.01.2013 | 81 | 51.707,98 | 11 | 1.081,99 |
| 132.995,39 | 4.654,53 |
Vuk faizi şu şekilde hesaplanmıştır. Anapara x vadexfaiz/36.000 + (vade x faiz) Bu hesaplamaya göre şirket aşağıdaki faiz gelir tahakkuku kaydını yapmıştır.
—————————————————31.12.————————————
181 GELİR TAHAKKUKLARI 4.654,52
642 FAİZ GELİRLERİ 4.654,53
————————————————————————————————-
Uygulama: İşletme 1 Kasım 2017 tarihinde elinde bulundurduğu bir binayı 6 aylığına 60.000 TL ye kiraya veriyor, ücretini kira dönemi sonunda alacağını belirtiliyor. Kira süre sonunda peşin olarak ödeniyor.
6 aylık kira: 60.000 TL olduğuna göre; aylık kira bedeli: 60.000/6 = 10.000 TL dir.
| Çalışılan Yıl (2017) | Gelecek Yıl (2018) | ||||
| Kasım | Aralık | Ocak | Şubat | Mart | Nisan |
| 2 aylık: 20.000 | 4 aylık: 40.000 | ||||
—————————————————01.11.2017————————————
181 GELİR TAHAKKUKLARI 20.000
649 DİĞ.OL.GEL.KAR. 20.000
————————————————————————————————-
2 aylık kira geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 181 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir.
Kira tutarı süre sonunda tahsil edilmiştir. 2018 yılına ait gelirlerde ilgili gelir hesabına yazılırken, 181 Gelir Tahakkukları Hesabında yer alan tutarda kapatılacaktır.
—————————————————30.04.2018————————————
102 BANKALAR 60.000
181 GELİR TAHAKKUKLARI 20.000
649 DİĞ.OL.GEL.KAR. 40.000
————————————————————————————————-